‘Doordat ik ben ingewijd in de vrijmetselarij ben ik anders gaan kijken naar teksten en naar boeken die ik lees.Er vallen mij zaken op die anders aan mij voorbij gegaan zouden zijn. Zaken die met name gaan over licht en duisternis en bouwen.
Nu ben ik geen grote boekenverslinder, maar ik lees wel graag. Een paar jaar terug heb ik het boek gelezen van Italo Calvino: de onzichtbare steden. In dit boek brengt Marco Polo verslag uit van zijn reizen aan de machtige Kublai Kan, de keizer der Tartaren.
De werkelijke ervaringen van de ontdekkingsreiziger en de interpretatie van de keizer worden verweven in een bloemrijke beschrijving van onzichtbare droomsteden.’
Hieruit komen ook mooie gedachtes naar voren, waarvan ik er een wil delen met jullie .
“Jouw steden bestaan niet. Misschien hebben ze wel nooit bestaan. En zeker is dat ze nooit meer zullen bestaan. Waarom”, zo zegt Kublai Kan?“
Ik weet best dat mijn rijk ligt te rotten als een lijk in een moeras en zijn ziekte tast evenzeer de kraaien aan die erin pikken als de bamboestruiken die er groeien. Waarom spreek je hier niet over?
Waarom lieg je ten overstaan van de Keizer der Tataren, vreemdeling?”Polo wist mee te gaan in de zwartgalligheid van de vorst. Ja, het rijk is ziek en wat erger is, het probeert te wennen aan zijn wonden.
Het doel van mijn onderzoekingstochten is dit:
“ Door de sporen van geluk te bestuderen die nog hier en daar te zien zijn, meet ik er de ellende aan af.
Als je wilt weten hoe duister het om je heen is, moet je je blik instellen op de zwakke lichtjes in de verte.“Prachtig mooie manier hoe je een licht ergens op kunt laten schijnen.
Ik ben pas 3 jaar vrijmetselaar en sedert 1 jaar ‘meester vrijmetselaar’, een korte periode nog, maar voldoende om iig de warmte te kunnen voelen/ te kunnen doorleven als iets onvoorwaardelijks, iets waar ik mij voorheen weinig van kon voorstellen.,
En dat kan de vraag bij u waarde broeders en waarde gasten opwerpen:wat is de vrijmetselarij? Wat is die broederschapen wat kan het je brengen?
En natuurlijk ook wat niet, of nóg niet?U heeft in ieder geval ons gebouw gevonden.
Maar waar bent u nu terecht gekomen? Tussen trouwe broeders, trouw aan zichzelf en de medemens tot steun. Vrijmetselaars.
En nu u hier bent, wat denkt u hier eigenlijk te vinden??
Wij hadden het bij de avond voor belangstellenden wellicht over het zoeken naar: wijsheid, kracht en schoonheid.
Misschien heeft u inmiddels een betekenis van deze woorden voor uzelf gevonden.
Heeft u wat ‘wijsheid’ opgedaan omdat u wat geleerd hebt over de geschiedenis en de achtergrond van de vrijmetselarij.
Wellicht heeft u de kracht gevonden om een stap verder te zetten op de weg richting uw eigen inwijding. Maar in ieder geval wordt het hoop ik een wonderschone avond.
A\M\, waarde gasten, waarde Bbr\ Dit bouwstuk is een aansporing om kennis te maken met en kennis te nemen van de vrijmetselaarij.
Het gedachtegoed, de documenten rond Vrijmetselarij zijn buiten gewoon rijk.Met het opleveren van dit stuk ( voor een groot deel door de achtbare meester , broeder Ed Worm opgesteld en door mij speciaal voor deze avond wat aangepast) ben ik mij bewust van mijn beperktheid van waaruit ik mij vanavond achter deze gebroken kolom waag. Velen van U hebben veel meer inzicht en kennis. Mogelijk kunnen we daarvan vanavond profiteren.
Immers zoals ik al zei, ben ik nog maar 3 jaar vrijmetselaar, sedert een jaar meester en prompt logevoorlichter, hetgeen impliceert dat ik maconniek genoeg ben om profanen voor te lichten over wat de vrijmestelarij inhoudt.
Kan ik dat? Geen idee, ik blijf hier onzeker over, drijf op steun van de broeders en vanavond steun ik fors op dit bouwstuk wat reeds eerder is opgeleverd door broeder Worm op een avond als deze.
Nog voor ik er erg in had werd ik als leerling vrijmetselaar snel geconfronteerd met bouwstukken van mijn mede broeders, die elke dinsdagavond bij Mozart prachtige mooie comparities opleveren.
Door de wekelijkse dinsdagavond bijeenkomsten van de loge heb ik o.a interesse gekregen voor andere zaken als filosofie en ben ik mij er in gaan verdiepen. Niet met het doel om precies te weten welke filosoof wat beweerde maar meer en vooral om al vragend nieuwe verbanden te leggen. Gij zult Spinazie eten bijvoorbeeld is een mooi boek om kennis te nemen van het gedachtegoed van Spinoza.
Vrijmetselarij is bedoeld als middel voor persoonlijke ontwikkeling.
Op te vatten als een ontwikkeling van hoofd én hart, van linker én rechter hersenhelft, van speelse creativiteit én van cerebrale scherpte. Er valt voor mijn gevoel nog bij mij wel het nodige te verbeteren En mijn vraag is of en vooral wat ik daartoe mag verwachten van mijn loge, maar ook van mij zelf en wat de loge van mij mag en kan verwachten.
Wat vind ik nu?
Allereerst onze arbeid in de voorhof. De voorhof is deze ruimte waar onze comparities plaats vinden. Achter die deuren is de werkplaats, ook wel tempel genoemd. Daar vinden onze ritualen plaats.
Ik denk en vind dat wij bij Mozart een hoog niveau van bouwstukken en van comparitie realiseren.De meeste bouwstukken zijn heel persoonlijk, erudiet en waar nodig grondig onderbouwd.
Het opleveren van een bouwstuk over levensbeschouwelijk onderwerpen dwingt je tot zelfstandige verdieping in een onderwerp; daarnaast helpen de zienswijzen van anderen om je eigen inzicht te verdiepen. Mooi voor de broeders en mooi voor jezelf.
Even over het woord ‘bouwstuk’ en over ‘broeders’. Daar moest ik in het begin aan wennen; ook een term als Achtbare Meester voor de voorzitter deed mij in het begin even slikken.
Dat woord ‘broeder’ drukt uit dat we door inwijding de lotsverbondenheid van een broederschap erkennen en ook dat we dus een andere band met elkaar hebben dan een vriendschapsband.Voor mij was en is dit immer nog een warm bad, te mogen ervarren dat er broeders zijn die voor elkaar zorgen, onvoorwaardelijk.
De broeders komen bij elkaar om te arbeiden.
Te arbeiden aan de ruwe steen die moet worden tot een zuivere kubus opdat die kan dienen in de imaginaire tempel die wij bouwen.
Die ruwe steen symboliseert de mens die via ‘Ken Uzelve’ er aan werkt beter mens te zijn. Niet een superieur mens maar een mens die wil bijdragen aan een betere wereld door te verbinden wat mensen scheidt.
‘Bouwstuk’ staat voor de inleiding, referaat. Het is persoonlijk getint verhaal over een levensbeschouwelijk of maatschappelijk getint onderwerp. Het toont iets van de gevoelens en de emoties van de vrijmetselaar in relatie tot het onderwerp. Zo’n bouwstuk wordt gevolgd door de comparitie. Dat is het gesprek tussen de broeders en de inleider.
Die comparitie is geen discussie en zeker geen debat, het is het vergelijk van opvattingen. Het is een plezier om indringend met een onderwerp bezig zijn als oefening in gedachten, als exercitie van doorvragen.
Onze comparities getuigen van de intentie om op maçonnieke wijze met elkaar om te gaan. Welke zijn dan de belangrijkste maçonnieke omgangsvormen:
- Tegenstellingen overbruggen
- Niet oordelen
- Het goede willen nastreven
- Hoffelijk
- Geduldig
- De ander laten uitspreken
- Respect voor andermans mening
- En slechts vergelijken van inzichten en meningen.
Dan ook maar even het nut van comparities.
- De wijze van compareren helpt om te luisteren en helpt uit te spreken wat je wilt zeggen zonder daarbij onderbroken te worden.
- Binnen de getande rand kan men over persoonlijke dingen spreken. Getande rand is een maçonniek symbool en staat voor de denkbeeldige grens van de logegemeenschap qua vertrouwelijkheid.
Het werk in de voorhof kan volop bijgedragen aan persoonlijke vorming, van hoofd en hart. Ik hoop of vertrouw dat mijn bijdragen U, broeders hetzelfde bezorgen. Tot zover onze arbeid in de voorhof.
Nu dan naar de werkplaats, ook wel tempel genoemd. Dat is de plaats waar de ritualen plaatsvinden in wat we noemen de open loge.
Even nog iets over de tempel. Deze ruimte is niet een gewijde ruimte. Het wordt een bijzondere plek zodra hij wordt ingericht voor een rituaal.
In de werkplaats
Nu dan de ‘open loge’. Een beetje rare uitdrukking omdat in open loge de rituele arbeid plaats vind en die arbeid juist is voorbehouden aan ingewijden. Vrijmetselarij is een inwijdingsgezelschap dat, door te werken met ritualen en symbolen, is gericht op persoonlijke ontwikkeling en op bijdragen aan een betere wereld. Je wordt dus alleen vrijmetselaar door die inwijdingsrites te doorlopen. Die rites, ritualen zoals we ze noemen zijn een paar eeuwen oud en bevatten effecten die je helpen in heel korte tijd thuis te geraken in deze broederschap. Een deel van de ritualen zijn inwijdingsrites een deel jaarlijks terugkerende feesten. Ze zijn geheim omdat zo het effect voor de kandidaat optimaal is.
Interessant is nu de vraag of deelname aan open loges bijdraagt aan persoonlijke ontwikkeling en zo ja hoe.
Natuurlijk heeft de arbeid in de werkplaats voor ieder een andere uitwerking.
Voor mij is het onder andere een welkome afwisseling van de waan van de dag in de profane wereld, tijd voor jezelf en de symbolen en ritualen tot je laten doordringen en de betekenis ervan te bevatten.
Lukt niet altijd, en al doende merk ik dat ik ( en dat spreken we vaak ook uit naar elkaar) altijd leerling zal bijven, je ontdekt steeds weer iets anders in je beleving en in de betekenis van het rituaal
Maar de samenwerking van sfeer, symbolen woord en muziek zorgen voor een ambiance waardoor symbolen en woorden op zijn best tot hun recht komen. De woorden en de stiltes doen je mijmeren en dat is eigenlijk een halfbewuste toestand die veel doet stilstaan en af en toe een idee op zijn plaats doet komen. Ik vind in de teksten van de ritualen nog erg veel onontdekt en krijg telkens weer, zoals ik net al zei , een deel mee wat ik dan weer anders interpreteer dan een vorige keer.
De uitgekiende muziekkeuze van onze Meester van Talent (de broeder die de muziek verzorgt in open loges) vormt een sterk middel tot zo’n bezinning op een speciaal punt.
Een open loge doet zijn werk omdat alle deelnemers serieus en ernstig deelnemen aan de bijeenkomst. De broeders op de kolommen zijn ernstig en geconcentreerd. Zo hebben de gebeurtenissen het meeste effect. Hoe meer ieder hoofd en hart openstelt des te meer men bijdraagt én ontvangt.
Zo’n geconcentreerde deelname zal daarna een uitlaat vinden in het broedermaal, een schuimende/ feestende, soms zelfs studentikoze toestand met spijs en drank en met de nodige welsprekendheid maar vooral met ongecompliceerd plezier.
Instructie
Intussen is de vrijmetselarij niet vrij van teruglopend ledental een ontwikkeling die tal van verenigingen de afgelopen decennia treft. Die erosie is in verhouding gering. Immers ‘vrijmetselaar ben je voor de rest van je leven; vrijmetselarij gaat in je botten zitten, het is meer dan een lidmaatschap van een vereniging, het is een levenshouding.
Toch weten we uit onderzoek dat soms jonge meesters de loge verlaten. Het zijn leden die wat meer dan drie jaar lid zijn. Zover ben ik nu en broeders, vreest niet, ik blijf.
Zo’n vertrek raakt ieder; zowel de betrokkene als de broeders van de loge. Die teleurstelling is te voorkomen door kritisch te zijn in het aanname traject. Al drie eeuwen geldt als norm voor toetreding dat de kandidaat een ‘vrij man van goede naam is’. Niet méér en niet minder. Daarbij moet hij de ambitie tot persoonlijke ontwikkeling voelen en dat samen met anderen te ondernemen. De oudste vorm van vrijmetselarij is die voor uitsluitend mannen. Inmiddels zijn er ook gemengde loges en loges voor vrouwen.
Terug nu naar het aanname proces. Men moet kritisch zijn. Loge en kandidaat moeten en zullen heel serieus moeten weten wat ze willen en zich ernstig beraden op toetreding. Eenmaal toegetreden zal de kandidaat, na zijn inwijding als vrijmetselaar zeker moeten zijn dat hij de wekelijkse logeavonden kan bijwonen en dat hij ook de instructieavonden kan bezoeken. Zo raakt men ingeslepen en wordt de loge een vast punt in de week.
Interne organisatie
Wat onze interne organisatie betreft zijn wij zowel broederschap als een vereniging naar Nederlands recht. Het gemeenschappelijk doorleefd hebben van de inwijding schept een bijzondere band tussen de ingewijden. Onderling verbonden waarbij de omgang wordt geregeerd door de maçonnieke omgangsregels.
Maar we zijn ook een vereniging naar Nederlands recht en daarvoor gelden de regels van democratie. Dat betekent dat we ook een jaarlijkse ledenvergadering kennen met zaken als begroting, jaarverslag en verkiezing van bestuursleden.
Ken Uzelve
Ik maak nu even pas op de plaats en wil even stil staan bij onze belangrijkste opdracht van ‘Ken Uzelve’. Hoe loopt de lijn van ‘ritualen’ naar ‘Ken Uzelve’? en vervolgens de vraag hoe verhoudt zich ‘ken Uzelve’ tot ‘beter mens’, tot op een betere wijze mens te zijn?
Welnu dan A.M waarde Br., waarde gasten.
Ik wil het met U hebben over zaken als Ken Uzelve, levenskunst en zo meer. Ken Uzelve is de opdracht
Die opdracht kan gezien worden als ‘word maar wie je bent’; ‘tracht telkens weer je kern te benaderen’. ‘Ken Uzelve’ beoogt de vreemdheid in de mens bloot te leggen, in kaart te brengen en daardoor hanteerbaar te maken voor de individuele mens. Dus om de volmaakte mens in mij zo goed als maar mogelijk te realiseren.
Maar kan Ken Uzelve eigenlijk wel? Immers je bent de beschouwer en het beschouwde tegelijkertijd. Je kunt maar moeilijk buiten jezelf treden om eens naar jezelf te kijken. Zelfs de meest diepgaande beschouwing over dat probleem komt daar niet uit.
Goethe is in deze duidelijk. Hij was 50 jaar maçon en heeft een eigen interpretatie heeft van ‘Ken Uzelve’ en van de gevolgen van die kennis, en heeft bij die gelegenheid behartigenswaardige dingen gezegd over dat ‘Ken Uzelve’. Goethe vind tobberig zelfonderzoek of psychologische beschouwing geen effectief middel voor zelfkennis. Hij roept op om naar je daden te kijken en te vragen wat anderen van je vinden. Want zo sta je in de wereld. Dat is de manier om je bewust te worden wie je bent en waar je voor staat. Via de spiegel van de ander op een ongewone manier zichzelf en de ander zien. Ken Uzelve dus via de groep mensen die je omgeeft. Dus ook via je mede logeleden.
Ken Uzelve wordt zo een schrijfoefening. Een autobiografie die je aan je beste vriend of vriendin durft te laten lezen is zo gezien het beste middel.
En rituelen?
Wij spreken in de vrijmetselarij over ritualen als middel voor ‘Ken Uzelve’. Hoe loopt die lijn van ritueel naar Ken Uzelve?
Als we een ritueel opvoeren creëren we een eigen orde, een eigen werkelijkheid. Woorden krijgen een andere betekenis, symbolen zijn vanuit die eigen werkelijkheid te interpreteren. De winkelhaak is niet langer een timmermansinstrument maar een toets voor de individuele vraag naar de rechte verhouding. Maar tegelijk is dat besef van wat er achter die symbolen schuil gaat juist de binding van de medebroeders in de werkplaats. Het draait in leven om de anderen; alleen in het contact met medemensen manifesteer je je zelf. Zo loopt er een –zij het dunne- lijn van ritueel naar ‘Ken Uzelve’.
Of anders: het is de bedoeling van de symbolen om associaties op te wekken in het bewustzijn, associaties die leiden tot het inzicht in verbanden. Een religieuze beleving dus met verwijzingen naar het onzichtbare, de verbinding van mens met kosmos.
Zoektocht?
Persoonlijk ervaar ik , net zoals Broeder Ed, de bouwmeester van dit profane bouwstuk,vrijmetselarij meer als een vindtocht dan als een zoektocht. Het is geen tobberig moreel beladen verplichting. Vrijmetselarij zou een oefening in lichtheid mogen zijn; een tocht zonder eindpunt waarin de reis telt en niet de bestemming. En dan het maçonnieke hakken?
Ook ik vrees dat door het hakken geen kubieke steen overblijft maar iets wat de natuurlijke groeven van de steen volgt; iets wat ook in een vrolijke vorm deel van de tempel zou kunnen zijn die wij bouwen.
Als vrijmetselaar sluit je niet uit dat er achter de waarneembare wereld een ongrijpbare werkelijkheid schuil gaat, een werkelijkheid die inspireert. Dat idee is niet verplicht voor een vrijmetselaar; het is geen toelatingseis.
Natuurlijk vraag ik mij af wat ik voor de loge kan betekenen. Het belangrijkste vind ik datgene wat ik aan individuele broeders te bieden heb. Steeds het beste wat ik voor hen in huis heb. Daarnaast vind ik het een opdracht om aan de comparitie deel te nemen op een wijze die recht doet aan de maçonnieke omgangsvormen. Tenslotte wil ik lichtheid preken middels relativering en zeker met de nodige humor.
We beschouwen dat als oefeningen in de Koninklijke Kunst.
En nu?
U heeft allemaal dezelfde avond meegemaakt, en toch heeft iedereen het op een andere manier beleefd en er iets anders uitgehaald.
En dat is eigenlijk heel maçonniek.
Wij gebruiken binnen ons taalgebruik en onze ritualen volop voorwerpen uit de bouwkunst.
En iedere vrijmetselaar mag, zelfs moet, daar zijn eigen betekenis aan geven.
Wij hopen dat na uw kennismaking vanavond u naar huis gaat, of morgen wakker wordt met het idee dat een ruwe steen soms wel wat meer kan betekenen dan alleen een ruwe steen, en dat je met een beitel ook best wel aan jezelf kan werken.
Wij doen dat werken samen.
Maar goed samenwerken vergt goed luisteren, bijvoorbeeld tijdens comparities.
Maar ook tijdens de ‘Open’ Loge en de zevende graad is goed luisteren van belang vanuit de bereidheid te willen begrijpen wat de ander wil zeggen.
Of je een goede presentator bent is veel minder belangrijk.
De inhoudelijke kant is belangrijk als start van de comparitie, maar wezenlijk voor maçonnieke arbeid zijn vragen als:
Is de sfeer goed geweest en de manier waarop we met elkaar omgaan? Ratio en logica staan hier niet op de eerste plaats. Maar de juiste intentie, de goede wil.
U bent hier gekomen uit vrije wil, zo zijn wij hier allen als vrije mensen.
Niemand die u hier naartoe heeft ontvoerd, niemand die u hier vasthoudt.
En als u bedenkt dat wij proberen onszelf te leren kennen en daar waar mogelijk te verbeteren dan hoeft u niet bang te zijn dat u zich hier gaat vervelen.
Want wij bestaan al bijna 300 jaar en de kolom is nog steeds: een gebroken kolom, één van de vele symbolen die staat voor de mens, in al zijn imperfectie.
Want zoals elk symbool meerdere betekenissen heeft, zo hebben wij ook meerdere symbolen die voor hetzelfde kunnen staan en de ruwe steen en de gebroken kolom zijn daar een voorbeeld van.
Belangrijker echter dan meten hoever je bent, is dat je moet beginnen en dat is misschien wel het moeilijkste, want wanneer begin je aan zo’n monumentale klus?
Daar is een makkelijk gezegde voor: het beste moment om een boom te planten is twintig jaar geleden, het één na beste moment is nu.
En de opdracht nu is Ken Uzelve: Wij zijn op reis naar onszelf en dat is een lange weg en het was fijn dat u een stukje met ons bent meegelopen. Zo zijn we allemaal een stukje verder gekomen op onze reis en daarmee hebben zowel de broeders als de gasten vanavond maçonniek gearbeid